Gesjoemel kabinet lijkt structureel

Het kabinet-Balkenende heeft stevig gesjoemeld bij de hervorming van de sociale zekerheid. Verdonkeremaande minister De Geus een onwelgevallig rapport over de crisis onder keuringsartsen (KN 15 september), inmiddels blijkt het fundament zelf van de WAO-hervorming, het rapport Donner uit 2001, te zijn gemanipuleerd.

Louis van Overbeek

Het is opnieuw raak. In KN van 15 september stelden we al het verdonkeremanen van een rapport aan de kaak. Het ging toen om een rapport van de Nederlandse Vereniging voor Verzekeringsgeneeskunde (NVVG). De verdonkeremaning speelde in het najaar van 2005, toen een Kamerdebat met minister De Geus werd gehouden over de crisis onder keuringsartsen bij uitkeringsinstantie UWV. De fracties van GroenLinks en SP hebben aangekondigd naar aanleiding van deze KN-publicatie de minister vragen te zullen stellen. Maar inmiddels wordt duidelijk dat dit gesjoemel niet op zichzelf staat. In De Gelderlander van 29 september beschrijft sociaal-wetenschappelijk onderzoeker dr. ir. Stephan Raaijmakers hoe in 2001 is geknoeid met het bekende ‘rapport-Donner’ (officieel: rapport van de Adviescommissie Arbeidsongeschiktheid). Dit rapport ligt ten grondslag aan de grote herkeuringsoperatie en de nieuwe arbeidsongeschiktheidswetten.

Ongerijmdheid

In het eerste geval had de minister van Sociale Zaken het rapport compleet laten verdwijnen en vervangen door een ander rapport, waarmee de WAO-crisis gemakkelijker was te ontkennen. In het ‘rapport-Donner’ werd echter de inhoud zelf van het rapport gemanipuleerd. Volgens Raaijmakers kwam daarin een aantal bevindingen naar voren, die de regering, die het momentum aanwezig achtte hard in de sociale zekerheid in te grijpen, niet goed uitkwam. De commissie-Donner was bereid aan de wensen van de coalitie tegemoet te komen: zij besloot de onderzoeksresultaten ongemoeid te laten, maar de conclusies en aanbevelingen aan te passen, zodat ze haaks op de rapportage kwamen te staan. Kennelijk zag de commissie het niet als een probleem dat er een discrepantie ontstond. Of zoals Raaijmakers het uitdrukt: “Een wel erg grote ongerijmdheid: de commissie weerlegt in haar rapportage elk van haar eigen standpunten!” en “de werkelijkheid (wordt) zonder omhaal aangepast”.

Het mes erin

 Zo geven de in het ‘rapport Donner’ gepresenteerde onderzoeksresultaten geen aanwijzingen voor grootschalig misbruik van de WAO, maar de conclusies impliceren dat wel. Ook toont onderzoek dat het beroep op de arbeidsongeschiktheidsregelingen al jarenlang daalt, terwijl de aanbevelingen ervan uitgaan dat die stijgt. Ook op andere punten is de werkelijkheid door de commissie aangepast. Ondanks alle aanwijzingen voor het tegendeel luidt de algehele conclusie dat het arbeidsongeschiktheidsprobleem niet kleiner is geworden en het mes in de voorzieningen moet worden gezet. En zo geschiedde...

(Ex-)minister Donner

Het met list en bedrog doordrukken van het gewenste beleid is natuurlijk niet nieuw. We komen het ook op andere beleidsterreinen tegen. Men herinnert zich de misleiding van de Kamer over de gevolgen voor de omwonenden van het oprekken van de geluidsnormen in de Luchtvaartwet in 2001. Toen voorzitter Berkhof van de onderzoekscommissie weigerde te buigen voor haar druk, veranderde de toenmalige minister van Verkeer en Waterstaat Netelenbos eigenhandig de conclusie van de commissie in haar tegendeel. Hetzelfde ministerie had in de jaren ’90 het parlement misleid met een hele reeks gemanipuleerde rapporten over de Betuwelijn. Nog onlangs konden we zien hoe de Raad voor Veiligheid onder druk werd gezet om in haar rapport over de rampzalige Schipholbrand de conclusies over de verantwoordelijkheid van de overheid af te zwakken. Bij wijze van uitzondering en dankzij de rechte rug van mr. Pieter van Vollenhoven bleek deze druk nu eens tevergeefs, die met name werd uitgeoefend door de zeer gerespecteerde (thans ex-) minister van Justitie: dezelfde Piet Hein Donner die in een vorige rol voorzitter was van de bovengenoemde Adviescommissie Arbeidsongeschiktheid. Als dank voor bewezen diensten houdt men reeds een ministerszetel voor hem warm.

Parlementaire mores

Wat evenwel de recente manipulaties met WAO-rapporten onderscheidt van eerdere – die tenminste nog konden rekenen op enige journalistieke en parlementaire opwinding – is het feit dat hiervoor in parlement, pers en media nauwelijks belangstelling bestaat. Dit is een stap op weg naar verdere uitholling van het democratisch besluitvormingsproces. Zelfs Kamerleden van de oppositie merken kennelijk het verdwijnen van een compleet rapport niet op, noch grijpen zij de innerlijke tegenstrijdigheden in het ‘rapport-Donner’ aan als munitie tegen het regeringsbeleid. Alsof ze het rapport niet eens gelezen hebben, laten zij de constatering van onregelmatigheden over aan een wetenschapper, die er pas mee komt als het voor beïnvloeding van het beleid te laat is. Politici die bij zulke parlementaire mores nog durven te spreken over “het dichten van de kloof met de burger” verdienen het geconfronteerd te worden met een revolutie.



En wat te denken van de grote landelijke kranten en de massamedia die zich niet verwaardigen ook maar één woord aan het nieuws over dit gesjoemel met de sociale zekerheid te wijden? Denken ze dat hun publiek dergelijke onderwerpen niet ‘sexy’ vindt? Of dat het in de waan verkeert dat het in de dynamiek van zijn eigen druk-druk-druk zijn, zelf onkwetsbaar is voor het ongeluk, en met de ander niets te maken heeft?