Het blijheidscomplot

Schnabel: Nederlanders beseffen niet wat voor boffers ze zijn.

Het is toch wel weer heel toevallig. Amper twee weken nadat dagblad Trouw in een hoofdredactioneel commentaar betoogde dat Nederland, anders dan sommige zwartkijkers in vooral de media beweren, nog steeds een heel fijn land is om in te wonen – een opvatting die het mij niet werd toegestaan in die krant te nuanceren, waarna ik er maar een stukje aan heb gewijd op deze plaats (9 september jl.) –, komt directeur Paul Schnabel van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) ons bij Pauw&Witteman vertellen dat wij Nederlanders veel te negatief zijn over de staat van ons land.

We zijn immers 'hoogopgeleid', hebben de hoogste arbeidsparticipatie van de hele Europese Unie, een zeer hoog inkomen per hoofd van de bevolking en een navenant lage staatsschuld, terwijl Nederlandse vrouwen zelfs harder werken dan de Amerikaanse. Kortom, we voldoen, crisis of niet, bijna helemaal aan het neoliberale ideaalbeeld van een samenleving van ultieme materiële welvaart, maar willen, ondankbaar als we zijn, maar niet beseffen hoezeer we eigenlijk boffen met de situatie waarin we verkeren, en dat geld, een hoog Bruto Nationaal Product, wel degelijk gelukkig maakt.

Niet onafhankelijk
Dat een dergelijke boodschap wordt uitgedragen door de directeur van het SCP is misschien niet zo verwonderlijk. Het SCP is immers, anders dan algemeen wordt aangenomen, geen 'onafhankelijk wetenschappelijk instituut' dat regelmatig met een serieuze analyse van de samenleving komt, zoals het zichzelf afficheert, maar, zoals tot voor kort[1] te lezen viel op de website van het Parlementair Documentatie Centrum van de Universiteit van Leiden, "een interdepartementaal wetenschappelijk instituut" dat "valt onder het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en niet onafhankelijk is. Ambtenaren en politieke partijen hebben invloed op het SCP via het Begeleidingscollege". Het SCP is dus met andere woorden een propaganda-instrument van onze – de laatste decennia neoliberale – overheid.

Vrijwel zonder kritiek
Bedenkelijker is dat Schnabel zijn propagandaverhaal niet alleen vrijwel zonder enige kritiek kon uitdragen in genoemde talkshow op de publieke omroep, maar ook gelegenheid kreeg dit op de eerste dag van de Algemene Beschouwingen onder de aandacht te brengen in de vorm van een door hem in Nijmegen voorgelezen positieve, alternatieve, Troonrede onder auspiciën van de universiteit aldaar, terwijl een (paginagroot) 'voorproefje' hiervan van te voren al te lezen stond in NRC Handelsblad (20 september). Hieruit bleek dat Schnabel voor deze gelegenheid aan zijn boodschap, als een echte wetenschapper, een – helaas nogal warrig - betoog had toegevoegd, waarin hij poogde een verklaring te geven voor de discrepantie tussen de door hem als positief gekenschetste toestand van het land en de negatieve gevoelens onder de bevolking. Hoofdredacteur Willem Schoonen van Trouw had, zoals gezegd, reeds eerder een bijdrage aan de verbreiding van ditzelfde evangelie geleverd. 

Overheidsspagaat
Wat betreft de inhoud van de door het SCP in de media geparachuteerde boodschap zijn er twee dingen die enige aandacht verdienen. In de eerste plaats wijst die erop dat de opdrachtgever ervan, de overheid, zich in een spagaat bevindt: enerzijds wil de overheid immers de bij haar – onveranderd neoliberale – agenda behorende, gigantische, niets en niemand ontziende bezuinigingen doorvoeren, een offer van de bevolking waarvoor de economische situatie nog somberder moet worden voorgesteld dan zij in werkelijkheid al is, maar anderzijds de bevolking ook weer niet door te veel slecht nieuws demotiveren en dus tevens een stemming van een zeker optimisme creëren. Waarvoor onder andere dus deze blijde boodschap van Schnabel bedoeld is.

Vage zweem van de realiteit
Een tweede punt dat opvalt, is de accentverschuiving ten opzicht van eerdere rapporten van het SCP, waaruit blijkt dat een vage zweem van de realiteit nu noodgedwongen zelfs is doorgelaten tot het onderzoeksinstituut. Immers, waar het SCP in eerdere rapporten de lezer nog wilde doen geloven dat de door hem onderzochte Nederlander niet slechts blij was met het leven in dit land, maar zelfs ronduit gelukkig - zie bijvoorbeeld het rapport De staat van de publieke dienst uit 2008, dat toen trouwens ook weer uitvoerig onder de kop 'Nederlanders blij met voorzieningen' besproken werd in Trouw, het klaarblijkelijke lijfblad der positivo's - constateert Schnabel nu dat we toch niet meer zó gelukkig zijn, maar zelfs - zij het natuurlijk ten onrechte – negatief gestemd. Zelfs in de schijnwereld van de pseudo-wetenschappelijke spin kan het verkeren.

[1] Toen ik onlangs, om bepaalde feiten nogmaals te checken, navraag deed bij het Parlementair Documentatie Centrum van de Universiteit van Leiden bleek dit niet alleen naar Den Haag verplaatst en inmiddels geprivatiseerd te zijn, maar bleek tevens de door mij aangetroffen tekst van de website van het Centrum te zijn verwijderd. Door een woordvoerder werd mij meegedeeld dat daar nu '(terecht) staat vermeld dat het SCP onafhankelijk is'. Ook het in de door mij gevonden tekst genoemde 'begeleidingscollege' van het SCP is vervangen door een nieuw college, de RMO (Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling), dat, hoewel haar leden benoemd worden bij Koninklijk Besluit (regeringsbesluit dus), eveneens onafhankelijk heet.


Katholiek Nieuwsblad 30-9-11