De Nederlandse overheid vindt ouderenzorg te duur, breekt die resoluut af en propageert euthanasie voor deze bevolkingsgroep als ultieme vorm van waardige zelfbeschikking.
Hersenwetenschapper Victor
Lamme stelde begin dit jaar dat de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig
Levenseinde (NVVE) technieken uit de marketing gebruikt om de gekozen dood aan
de man te brengen (Pas op! Sluikreclame voor euthanasie, NRC-Handelsblad
26-2-16).[1] Hoe goed
zij hierin inmiddels is geslaagd, bleek onlangs uit de algehele
verontwaardiging toen dochter Lilian van Jan Marijnissen de vraag opwierp of er
geen verband bestaat tussen de bezuinigingen in de ouderenzorg, waardoor veel
ouderen depressief en eenzaam zijn geworden, en het kabinetsplan voor
stervenshulp bij een ‘voltooid leven’. Een verband dat ik overigens scherper
dan in de Nederlandse pers en media heb zien formuleren in een opiniestuk, dat echter wel een aantal erg boude beweringen bevat, van de in Nederland
woonachtige, maar in het Engels publicerende columniste Flavia Dzodan op de in
Los Angeles gevestigde website Medium.com.: Euthanasia as a
Dutch neoliberal success story.[2]
Euthanasiemarketing in een
samenleving die al decennia gedomineerd wordt door de ideologie van het
neoliberalisme, waarin de markt centraal staat, alles gericht is op economische
groei tegen elke prijs en verhoging van de arbeidsproductiviteit, vormt echter
een ernstige bedreiging voor het recht op leven (het meest fundamentele van
alle grondrechten) voor - veelal niet meer werkzame en dus improductieve, en
door ouderdomskwalen vaak ook nog eens medische kosten veroorzakende - senioren.
Die dan, evenals de rest van de bevolking, ook al decennialang worden
blootgesteld aan een vrijwel onophoudelijke propaganda voor euthanasie.
Voorstanders van stervenshulp
bij een ‘voltooid leven’- en van euthanasie in het algemeen - beroepen zich op
het zelfbeschikkingsrecht, dat in de liberale optiek boven elk ander recht gaat.
Veel ouderen vinden toch uit eigen vrije wil hun leven voltooid, luidt de
steevaste tegenwerping van de voorstanders van het plan voor een nog vrijere
euthanasiewetgeving als zij geconfronteerd worden met verzet.
Nog afgezien echter van het feit
dat in de Nederlandse context de interpretatie van het zelfbeschikkingsrecht -
dat hier vaak in verband wordt gebracht met artikel 11 van de Grondwet[3] - als een
recht op euthanasie discutabel is,[4] en van het
feit dat in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) artikel 2
waarin het recht op leven is vastgelegd, boven alle andere artikelen prevaleert,
en dus ook boven die waarin het zelfbeschikkingsrecht wordt geregeld (zie
bijvoorbeeld de uitspraak van het Straatsburgse Hof in de zaak Pretty versus
Verenigd Koninkrijk): hoe autonoom zijn ouderen die door decennia van onophoudelijk
bezuinigingsbeleid in zulke ellendige omstandigheden zijn komen te verkeren,[5] dat
zij in hun wanhoop alles zouden doen om daaraan te ontkomen, en die bovendien, zoals
gezegd, voortdurend bestookt worden met euthanasiepropaganda?
In zijn aan het begin van dit
stukje genoemde artikel van Victor Lamme laat deze glashelder zien hoe mensen
zich door de marketing van de NVVE, een mix van emoties en sociale druk, kunnen
laten verleiden tot een ogenschijnlijk vrij, maar in werkelijkheid wezensvreemd
besluit.
Geplaatst in het kader van de
neoliberale ideologie, waardoor onze samenleving al jarenlang wordt beheerst, en
die gekenmerkt wordt door eindeloze bezuinigingen, de afbraak van de sociale
zekerheid, de verhoging van de pensioenleeftijd in combinatie met de verlaging
van de pensioenen, het bestraffen van ziek zijn door invoering van een
verplicht ‘eigen risico’ bij de zorgverzekering, de gedwongen tewerkstelling
van werklozen, enzovoort, enzovoort, kan het plan van ‘een voltooid leven’ bijna
niet anders worden gezien dan als het sluitstuk van een bijna voltooide
neoliberale revolutie, dat in de propaganda wordt afgeschilderd in pasteltinten
en verkocht als enerzijds een vorm van barmhartigheid van de overheid en
anderzijds een daad van fiere zelfbeschikking van de suïcidale oudere. Hier
wordt ondanks de zware historische beladenheid hiervan de dood dus gepresenteerd
als oplossing voor een vermeend probleem bij een bepaalde bevolkingsgroep.
In plaats van zich te schamen
een land achter te laten waarin ouderen niet meer willen leven, verwijt onze VVD-premier
die eindverantwoordelijk is voor het gevoerde beleid, politieke tegenstanders
die een voor de hand liggend verband zien tussen de rigoureuze bezuinigingen op
de ouderenzorg en het plan voor een regeling voor ‘voltooid leven’ van ‘smakeloosheid’
en ‘een laag niveau’. Voor het met deze woorden pareren van een evident verband
verdient onze Eerste Minister zonder meer de Al-Sahaf Award, vernoemd
naar de Irakese Minister van Informatie onder het regime van Saddam Hussein.
[3]
‘Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet
te stellen beperkingen, recht op onaantastbaarheid van zijn lichaam.’
[4] zie B.C. van Beers, Commentaar op artikel 11 van de Grondwet, in: E.M.H. Hirsch Ballin en G. Leenknegt (red.), Artikelsgewijs commentaar op de Grondwet, webeditie 2016 (www.Nederlandrechtsstaat.nl).
[5] Bejaardenhuizen werden immers op grote schaal
gesloten, men moest maar langer thuis blijven wonen - wat men toch zelf ook zo
graag wilde -, op zorg en hulp werd rigoureus bezuinigd, onder verwijzing naar
de in de vorige troonrede geïntroduceerde ‘participatiesamenleving’ moest men
maar een beroep doen op zijn veelal non-existente ‘eigen netwerk’. De
Nederlandse staat is dan ook al verschillende malen over de kwaliteit van de
ouderenzorg gekapitteld door mensenrechtenverdragencomités als het CESCR
(Committee on Economic, Social and Cultural Rights): http://www.mensenrechtenkwesties.nl/zoeken/detail/1065?zoekUrl=%2fzoeken%2fresultaten%2f1%2f-%2f-%2f-%2f-%2f-%2f-%2f1000000059%2f-%2f-
