De door de gemeente
Tilburg ingestelde ‘Onafhankelijke Onderzoekscommissie Tilburg Chroom-6’
constateert dat de gemeente Tilburg haar bijstandsgerechtigden met goede
bedoelingen dwangarbeid heeft laten verrichten in een met een kankerverwekkend antiroestmiddel
vervuilde omgeving.
Tussen 2004 en 2012 heeft de gemeente Tilburg honderden van
haar burgers die een bijstandsuitkering ontvingen onder dwang, onder zeer
onheuse bejegening en zonder loon tewerkgesteld in een NS-werkplaats aldaar, in
een reïntegratieproject onder de naam tROM, waar zij bij het afschuren
en verven van oude treinstellen voor het Spoorwegmuseum in aanraking zijn
gekomen met het giftige en kankerverwekkende antiroestmiddel chroom-6.
|
Werkplaats Tilburgs reïnegratiebedrijf © Transition Town Tilburg |
Onlangs is over deze affaire het rapport van een commissie
verschenen die hiernaar onderzoek heeft gedaan, de ‘Onafhankelijke Onderzoekscommissie
Tilburg Chroom-6’, waarvan de bevindingen in de media als ‘keihard’ in de
richting van de gemeente en de NS werden bestempeld. De commissie vindt dat de
gemeente haar zorgplicht jegens deze burgers heeft verwaarloosd en dat dezen
recht hebben op compensatie.
Ook rekent de commissie het de gemeente aan dat de
deelnemers aan het traject niet vrijwillig voor het werk aan de museumtreinen
hebben kunnen kiezen, maar verplicht waren aan het traject deel te nemen als
voorwaarde voor het krijgen van een bijstandsuitkering.
Opmerkelijk hierbij is dat commissie enerzijds kritiek heeft
op het gedwongen karakter van het werk (p. 33 van het rapport), maar anderzijds
(p. 6) stelt dat deze dwang paste binnen de toen geldende wetgeving en
door de gemeente ‘met goede bedoelingen’ werd toegepast: ‘Deze aanpak paste
binnen de dan geldende Wet werk en bijstand. Tilburg legde binnen die wet eigen
accenten. Met goede bedoelingen, stelt de Commissie vast.’
Men vraagt zich af waarom die ‘onafhankelijke commissie’,
zoals zij overal nadrukkelijk wordt geafficheerd, zo overtuigd is van de goede
bedoelingen van de gemeente Tilburg. Iets waarmee overigens - maar dit terzijde
- ook de weg naar de hel, volgens het spreekwoord, is geplaveid. Waarop de ‘vaststelling’
van de commissie is gebaseerd, wordt in ieder geval niet duidelijk uit het
rapport. Is de commissie onbekend met de oude notie dat mensen geneigd zijn tot
het kwaad, zeker wanneer die keuze door gezagsdragers en een peer group wordt
gepromoot (Milgram), en er dus sprake is van druk om zich te conformeren? En is
die commissie eigenlijk wel zo onafhankelijk? Zij is immers ingesteld door de
gemeente Tilburg zelf: ‘Om dit allemaal uit te zoeken, heeft de gemeente
Tilburg een onafhankelijke Onderzoekscommissie in het leven geroepen’ (website
Onderzoekscommissie Tilburg).
Voor wie de berichtgeving over de ‘hervormingen’ in de sociale
zekerheid enigszins heeft gevolgd kan het geen nieuws zijn dat gedwongen arbeid
voor bijstandsgerechtigden in Nederland al jarenlang (al sinds 2004 om precies
te zijn) staande praktijk is, ondanks het feit dat deze in strijd is met
artikel 4 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM).
|
Hembrugterrein, foto: Emre Kanik |
Bijzonder aan het Tilburgse geval is dat hier gedwongen
arbeid gepaard ging met een verzaken van de zorgplicht door de gemeente en met grove
schendingen van de Arbowet. Maar ook deze combinatie is bepaald niet zonder
precedent. Het beruchtste voorbeeld hiervan, dat sterke overeenkomsten met de
Tilburgse zaak vertoont, is het zogenaamde Hembrugproject van de gemeente
Amsterdam. Dat vond plaats rond 2010 onder de verantwoordelijkheid van de toenmalige,
meedogenloze, wethouder Sociale Zaken Andrée van Es van het in die dagen
modieus neoliberale GroenLinks. Hierbij werden Amsterdamse bijstandsgerechtigden
gedwongen tewerkgesteld om een voormalig militair terrein (een oude
munitiefabriek van de Rijksartillerie) in Zaandam, dat verontreinigd was met resten
van munitie, mosterdgas, asbest en andere schadelijke stoffen klaar te maken
voor commerciële ontwikkeling.
Anders dan in het geval van het Amsterdamse
reïntegratieproject, waar weinig ophef over ontstond - alleen het later uit
frustratie opgestapte Amsterdamse SP-raadslid Maureen van der Pligt stelde er
vragen over - was de landelijke politiek in reactie op de Tilburgse kwestie
‘geschokt’.
Wordt het zo langzamerhand echter niet eens tijd om, in
plaats van te zwijgen of ritueel verbijsterd te zijn, een parlementaire enquête
te starten naar al die gedwongen tewerkstelling van bijstandsgerechtigden die
door hun gemeenten in strijd met internationale verdragen verplicht, onbetaald
te werk zijn gesteld en daarbij vaak ook nog onheus zijn bejegend en
blootgesteld aan giftige stoffen?
Aanvulling: dit artikel werd geweigerd door het Brabants Dagblad: het zou te lang zijn en te ver van de lezers afstaan.